2014-2020
Kompleksowa rewitalizacja obszarów zdegradowanych realizowana w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 (dalej: RPO WP) oparta jest na zintegrowanych projektach rewitalizacyjnych. Ich wzajemne powiązanie polega na łączeniu działań społecznych, finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Osi Priorytetowej 6. Integracja (Działanie 6.1. Włączenie na rynku pracy, Działanie 6.2 Usługi społeczne) z działaniami infrastrukturalnymi finansowanymi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Osi Priorytetowej 8. Konwersja (Działanie 8.1 Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne) stanowiącymi uzupełnienie oraz narzędzie dla przeprowadzenia skutecznej interwencji o charakterze społecznym.
Przykładem takich działań jest adaptacja obiektów i przestrzeni na potrzeby społeczne, w ramach których mieszkańcy mogą skorzystać z szerokiej oferty świadczonego lokalnie wsparcia. Punktem wyjścia i podstawowym celem rewitalizacji jest bowiem zmniejszenie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Zatem działania ukierunkowane są przede wszystkim na aktywizację i integrację społeczno-zawodową mieszkańców zdegradowanych obszarów.
O środki na rewitalizację w województwie pomorskim mogły aplikować wszystkie 42 miasta na terenie regionu. Już w 2014 r. Departament Programów Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego we współpracy z Departamentem Europejskiego Funduszu Społecznego opracował zasady dotyczące udziału miast w procesie zmierzającym do przygotowania zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego. Zasady te zostały przedstawione potencjalnym wnioskodawcom już 2 lata przed ogłoszeniem naboru projektów, tj. 7 lipca 2014 r., a zatem przed opracowaniem Krajowej Polityki Miejskiej oraz przedstawieniem projektu ustawy o rewitalizacji. Powyższe potwierdza, że województwo pomorskie było w Polsce pionierem w zakresie rewitalizacji. Takie podejście miało też zapewnić samorządom lokalnym odpowiednie przygotowanie procesu rewitalizacji z uwzględnieniem jego złożoności.
Ważnymi etapami podejmowanymi przez poszczególne samorządy ubiegające się o środki na rewitalizację w ramach RPO WP było:
- złożenie przez Miasto deklaracji przystąpienia do przygotowania projektu,
- wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji,
- uzgodnienie w trybie negocjacji zakresu zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego, który z jednej strony wynika z programu rewitalizacji miasta, a z drugiej strony jest możliwy do sfinansowania w ramach RPO WP.
Rola Zespołu ds. rewitalizacji
Zespół ds. rewitalizacji funkcjonuje w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego nieprzerwanie od 2008 roku i odpowiada za koordynację złożonego procesu rewitalizacji obszarów zdegradowanych.
Z uwagi na kompleksowość działań w skład Zespołu weszły osoby z różnych komórek merytorycznych, w tym zajmujących się kwestiami społecznymi, infrastrukturalnymi, czy planowaniem przestrzennym. Dzięki dużemu zaangażowaniu w prowadzenie procesu rewitalizacji okazał się on ważnym wsparciem dla miast. W latach 2014-2020 pomoc udzielana przez Zespół obejmowała m.in.:
- liczne konsultacje indywidualne z przedstawicielami miast w zakresie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji, przygotowania programu rewitalizacji i zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego,
Spotkania konsultacyjne z Malborkiem i Gniewem/ fot. UMWP
- działania edukacyjne, szkolenia dotyczące przygotowania delimitacji obszaru zdegradowanego, przygotowania programu rewitalizacji i zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego,
Organizowane spotkania dla gmin z zakresu rewitalizacji/ fot. UMWP
- wizyty na obszarach rewitalizacji.
Wizyty na obszarze rewitalizacji w Lęborku i Słupsku/ fot. UMWP
Zespół odpowiedzialny był więc za uzgodnienie zakresów poszczególnych projektów. Ustalenie kompleksowego zakresu działań składającego się na zintegrowany projekt rewitalizacyjny było poprzedzone wizytą Zespołu na obszarze objętym projektem. Wyłącznie te projekty, które zostały uzgodnione z samorządem województwa mogły starać się o wsparcie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. W sumie dofinansowanie otrzymało 26 miast realizujących łącznie 31 projektów zintegrowanych, w tym:
- 8 miast z Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w trybie pozakonkursowym na realizację 13 projektów zintegrowanych,
- 18 miast poza Obszarem Metropolitalnym Trójmiasta w trybie konkursowym na realizację 18 projektów zintegrowanych.
Podpisanie Umów o dofinansowanie zintegrowanych projektów rewitalizacyjnych/ fot. UMWP
Miasta realizujące projekty rewitalizacyjne przedstawiono na poniższej grafice.
Źródło: Pomorskie Biuro Planowania Regionalnego
O projektach
Każdy projekt obejmuje szeroki zakres kompleksowych zadań, których realizacja ma pozwolić na wyprowadzenie danego obszaru ze stanu kryzysowego.
Działania społeczne mają na celu przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu poprzez rozwój usług społecznych lub aktywizację społeczno-zawodową. Większość projektów obejmuje prowadzenie Centrum Wsparcia Rodzin – zajęcia dla rodzin dysfunkcyjnych, m.in. socjoterapia, rozwój małego dziecka, komunikacja interpersonalna, planowanie budżetu domowego, terapia. Pomoc rodzinom w wychowywaniu dzieci nastąpi poprzez utworzenie Placówek Wsparcia Dziennego – rozwijanie i wzmocnienie kompetencji w obszarze: umiejętności uczenia się i zdobywania nowych doświadczeń, zaangażowania społecznego, inicjatywności, przedsiębiorczości i zaradności.
Prócz wparcia ukierunkowanego na integrację społeczno-zawodową mieszkańców, przeprowadzane są adaptacje budynków na działania społeczne, remonty elementów wspólnych w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych, zagospodarowanie lokalnych przestrzeni publicznych i półpublicznych, budowa, przebudowa infrastruktury komunalnej, w tym drogi, ścieżki rowerowe, zagospodarowywanie podwórek wspólnie z mieszkańcami.
Ważnym elementem towarzyszącym działaniom o charakterze infrastrukturalnym jest włączenie środowiska lokalnego i interesariuszy w planowanie i realizację działań. Środki na ten cel zostały zapewnione w ramach instrumentu elastyczności. Podejmowane działania obejmują m.in. opracowanie projektów i koncepcji zagospodarowania terenów zieleni i przestrzeni publicznych we współpracy z mieszkańcami, wraz z późniejszą wspólną realizacją inicjatywy, działania związane z wykorzystaniem sztuki jako elementu przestrzeni publicznej, czy prowadzenie punktu konsultacyjnego o rewitalizacji.
Łączna wartość projektów realizowanych przez pomorskie gminy to ponad 616 mln zł, z tego 363 mln zł to środki z Regionalnego Programu Operacyjnego. Więcej informacji o procesie rewitalizacji podjętym w województw pomorskim znajduje się w publikacji Atrakcyjne miasta dla aktywnych mieszkańców.
Poniżej zdjęcia z przykładowych realizacji w ramach zintegrowanych projektów rewitalizacyjnych.
Adaptacja bazy Zakładu Komunikacji Miejskiej przy ul. Łokietka 5 na Klub Osiedlowy BAZA w Lęborku / fot. UMWP
Zajęcia realizowane w Klubie Osiedlowym BAZA w Lęborku / fot. UM w Lęborku
Adaptacja budynku przy ul. Dworcowej 9 na Centrum Wspierania Rodziny w Skarszewach / fot. Gmina Skarszewy
Zajęcia realizowane w Centrum Wspierania Rodziny w Skarszewach / fot. Gmina Skarszewy
Adaptacja wieży ciśnień w Malborku na realizację zadań placówki wsparcia dziennego w formule pracy podwórkowej / fot. UM w Malborku
Adaptacja budynku przy ul. Elżbiety 19b na Rodzinny Klub „Zatorze” w Tczewie / fot. UM w Tczewie
Adaptacja i rozbudowa budynku tzw. wozowni na potrzeby Centrum Inicjatyw Społecznych i Artystycznych w Słupsku / fot. UMWP i Miasto Słupsk
Adaptacja budynku biblioteki na Centrum Wspierania Rodziny – pomieszczenia biblioteczne w Tczewie / fot. UM w Tczewie i Miejska Biblioteka Publiczna w Tczewie
Wyposażenie Multicentrum w Kwidzynie / fot. UM w Kwidzynie
Budynek wielorodzinny na Dolnym Mieście w Gdańsku przed i po modernizacji/ fot. Miasto Gdańsk
Budynek wielorodzinny w Tczewie przed i po modernizacji/ fot. UM w Tczewie
Budynek wielorodzinny w Lęborku przed i po modernizacji/ fot. UM w Lęborku i PBPR
Zagospodarowanie przestrzeni osiedla Zamenhofa-Opata Hackiego w Gdyni / fot. Miasto Gdynia
Odbudowa nawierzchni ciągu ulicy Barlickiego w Debrznie / fot. Gmina Debrzno
Stworzenie parku nad rzeką Cedron w Wejherowie / fot. UMWP
Zagospodarowanie bulwaru wzdłuż rzeki Tuga / fot. Gmina Nowy Dwór Gdański
Budowa deptaka rekreacyjnego w Starogardzie Gdańskim / fot. UM w Starogardzie Gdańskim i UMWP
Realizacja boiska na Witominie w Gdyni / fot. Gmina Miasta Gdyni
Plac z elementami street workout przy ul.Żuławskiej w Tczewie / fot. UMWP i UM w Tczewie
Stworzenie miejsca zabaw przy ul. Grobla Mickiewicza w Skarszewach / fot. UMWP i Gmina Skarszewy
Przebudowa ulicy Długiej w Słupsku / fot. Miasto Słupsk i UMWP
Przebudowa ulicy Długiej w Słupsku / fot. UMWP i Miasto Słupsk
Działania realizowane w ramach instrumentu elastyczności przez poszczególne Miasta / fot. poszczególne Urzędy Miejskie
Zintegrowane projekty rewitalizacyjne
Poniżej lista zintegrowanych projektów rewitalizacyjnych realizowanych w ramach RPO WP 2014-2020 na terenie Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta:
Poniżej lista zintegrowanych projektów rewitalizacyjnych realizowanych w ramach RPO WP 2014-2020 poza Obszarem Metropolitalnym Trójmiasta:
Rewitalizacja w liczbach
26 miast otrzymało dotację na rewitalizację wybranych obszarów,
31 zintegrowanych projektów rewitalizacyjnych realizowanych w ramach dotacji,
147 tys. mieszkańców na terenach rewitalizowanych,
2 509 ha powierzchni miast objętych rewitalizacją,
2 602 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym zostanie objętych usługami społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym,
786 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym zostanie objętych wsparciem,
134 osoby z niepełnosprawnościami zostaną objęte wsparciem,
855 wspartych miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu,
135 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poszukujących pracy, uczestniczących w kształceniu lub szkoleniu, zdobywających kwalifikacje, pracujących (łącznie z prowadzącymi działalność na własny rachunek) po opuszczeniu Programu,
249 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących po opuszczeniu Programu (łącznie z pracującymi na własny rachunek),
361 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które uzyskały kwalifikacje po opuszczeniu Programu,
130 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poszukujących pracy po opuszczeniu Programu,
503 partnerów w projektach rewitalizacyjnych, w tym:
- 47 partnerów w projektach społecznych (m.in. stowarzyszenia, fundacje, spółdzielnie socjalne, powiatowe urzędy pracy),
- 456 partnerów w projektach infrastrukturalnych (m.in. wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, parafie, organizacje pozarządowe),
51 budynków/ lokali adaptowanych do pełnienia funkcji społecznych.
Obszary rewitalizacji w województwie pomorskim
W Pomorskiem łączna powierzchnia obszarów wyznaczonych do objęcia działaniami rewitalizacyjnymi w ramach RPO WP wyniosła ok. 2 509 ha. Zamieszkuje w nich prawie 148 tys. osób. Tereny te charakteryzują się największym nasileniem różnorodnych problemów i zjawisk kryzysowych, a jednocześnie mają istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego poszczególnych samorządów.
Obszary rewitalizacji wyznaczone w województwie są stosunkowo niewielkie, co niewątpliwie pozwoliło poszczególnym gminom na koncentrację planowanych działań i osiągnięcie pełni założonego efektu rewitalizacji. Dodatkowo ułatwiło to przeprowadzenie precyzyjnej diagnozy, co w konsekwencji wpłynęło na lepsze dostosowanie oferty realizowanych projektów rewitalizacyjnych do potrzeb mieszkańców.
Programy rewitalizacji w ramach Konkursu dotacji
Wychodząc naprzeciw potrzebom miast w zakresie wsparcia procesu rewitalizacji w roku 2015 Województwo Pomorskie zawiązało współpracę z Ministerstwem właściwym ds. rozwoju regionalnego. Dzięki temu możliwe było przeprowadzenie w latach 2015-2018 dwóch edycji konkursu dotacji na działania wspierające gminy miejskie lub miejsko-wiejskie w opracowaniu lub aktualizacji programów rewitalizacji.
Podpisanie Umowy na przekazanie dotacji celowej/ fot. UMWP
Wsparcie otrzymały 22 gminy z terenu województwa pomorskiego, z czego:
- 9 opracowało Lokalny program rewitalizacji (na podstawie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym),
- 13 opracowało Gminny program rewitalizacji (zgodnie z ustawą z dnia 9 października 2015r. o rewitalizacji).
Otrzymane środki pozwoliły na sfinansowanie wszelkich niezbędnych badań i analiz, które posłużyły w przygotowaniu kompleksowego programu, a także na wdrożenie innowacyjnych sposobów aktywnego udziału mieszkańców w procesie jego przygotowania.
Zadanie współfinansowano ze środków Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.