Wizyta studyjna w Bydgoszczy i Włocławku

W dniach 23 – 25 maja 2022 roku przedstawiciele Zespołu ds. rewitalizacji Urzędu Marszałkowskiego we współpracy z przedstawicielami Miasta Bydgoszczy i Miasta Włocławek zorganizowali wizytę studyjną na wybranych w tych miastach obszarach rewitalizacji. Wydarzenie odbyło się w ramach realizowanego przez Województwo Pomorskie zadania polegającego na wzmacnianiu zdolności gmin do programowania i wdrażania działań rewitalizacyjnych współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020.

Celem wizyty było zapoznanie uczestników z dobrymi praktykami z zakresu rewitalizacji wypracowanymi przez Miasto Bydgoszcz oraz modelową rewitalizacją we Włocławku. Przedstawiciele odwiedzonych miast przybliżyli zgromadzonym m.in. system zarządzania rewitalizacją i obszary podlegające procesom rewitalizacji. Ponadto, w lokalach w których prowadzone są działania społeczne przeprowadzone zostały prelekcje poświęcone włączeniu społeczności lokalnej we wdrażanie działań wynikających z przyjętych programów rewitalizacji.

Uczestnikami wizyty studyjnej byli przedstawiciele gmin miejskich i miejsko-wiejskich województwa pomorskiego – w sumie 25 osób.

Pierwszego dnia wizyty uczestnicy odwiedzili podobszar rewitalizacji Bydgoszczy „Stary Fordon”. Stary Fordon to osiedle w Bydgoszczy w rejonie Wisły i mostu Fordońskiego, który do 1973 roku było samodzielnym miastem. Do dzisiaj zachował się tam klimat małego, zabytkowego miasteczka z rynkiem w centralnej części obszaru. Przez ostatnie lata Stary Fordon nie cieszył się dobrą opinią nie były też na jego terenie podejmowane działania inwestycyjne. Dzięki grupie społeczników osiedle przechodzi kompleksowy i wieloetapowy proces rewitalizacji.

Fot. UMWP

Przewodnikiem w trakcie spaceru studyjnego był członek Stowarzyszenie Miłośników Starego Fordonu, aktywny działacz i jednocześnie mieszkaniec dzielnicy. Spacer rozpoczęliśmy od nabrzeża, które jest zlokalizowane na przedłużeniu ul. A. Frycza-Modrzewskiego. Pan Damian Rączka podkreślał wagę działań kulturalno-społecznych, które bardzo wzmacniają lokalna tożsamość i więzi pomiędzy mieszkańcami oraz przyciągają gości i nowych mieszkańców. Jedną z dużych inwestycji na podobszarze jest umocnione nabrzeża, które będzie pełniło funkcję ochronną i będzie wzmacniać projektowaną drogę dojazdową do planowanego w przyszłości portu. Będzie ona miała częściowo charakter pieszo – jezdny. Inwestycja wraz z nową drogą pieszo-rowerową od budynku zakładu karnego  do wału wiślanego ma być reprezentacyjnym traktem spacerowym Starego Fordonu. Poza tzw. twardymi pracami (remonty, przebudowy itp.) olbrzymie znaczenie ma podjęcie tzw. działań miękkich. Na terenach nadwiślańskich zaproponowano m.in. utworzenie kina plenerowego i przenośnej sceny, a także wybiegu dla zwierząt i toru rolkowego. Mieszkańcy chcą też, aby na terenie Starego Fordonu powstały: stacja Bydgoskiego Roweru Aglomeracyjnego, targowisko, publiczne toalety, ogólnodostępny ogród warzywny. Mieszkańcy aktywnie zgłaszają nowe inicjatywy np. konkursy na najbardziej ukwiecony ogród lub balkon.

W dalszej części spaceru uczestnicy zobaczyli przebudowaną ulicę Bydgoską oraz pobliskie uliczki, przy których zostały odnowione kamienice, w tym kamienicę przy ul. Kapeluszników 2 którą zdobi kuczka, czyli dawna drewniana weranda miejsce modlitw i spotkań podczas żydowskiego święta Sukkot przypominająca wielokulturową historię Fordonu. W ramach prac remontowych odnowiono elewację, zainstalowano ekologiczne ogrzewanie i zmieniono układ pomieszczeń na bardziej funkcjonalne

Fot. UMWP

Następnie kierując się ulicą Bydgoską uczestnicy spaceru dotarli do placu na Rynku. Koncepcja przebudowy tego miejsca została wybrana w drodze konkursu i konsultowana z mieszkańcami. Prace trwały blisko dwa lata. Ważnym elementem inwestycji było ograniczenie ruchu kołowego oraz wprowadzenie rozwiązań sprzyjających ruchowi pieszemu, w tym poprawa dostępności dla osób z ograniczeniami ruchowymi. Strefa rynku stała się bezpieczną przestrzenią pieszą, deptakiem z warunkowym i uspokojonym dostępem dla ruchu kołowego. Dominującym materiałem płyty Rynku jest szara kostka granitowa, z której został ułożony wzór nawiązujący do herbu Fordonu o kształcie białej róży na ciemnym tle. W centralnej części placu usytuowano fontannę. W niecce znajdują się dysze tryskające i mgławiące. Część placu zdobią drzewa i krzewy zasadzone w dużych donicach. Ławki i siedziska wykonane zostały z drewna.

Drugiego dnia wizyty uczestnicy, odwiedzili Bydgoskiego Centrum Organizacji Pozarządowych i Wolontariatu (BCOPW) przy ulicy Gdańskiej 5 gdzie Pan Mikołaj Gabinecki przedstawiciel Młodzieżowej Rady Miasta Bydgoszczy przedstawił doświadczenia z zakresu włączenia społeczności lokalnej we wdrażanie programu rewitalizacji. BCOPW to miejsce, które sprzyja współpracy lokalnych organizacji pozarządowych, nieformalnych grup inicjatywnych działających na rzecz bydgoszczan oraz bydgoszczanek i wyzwala ich aktywność. Przestrzeń w tym obiekcie została dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, seniorów, rodziców z dziećmi. Całość została podzielona na sale warsztatowe, mniejszą salę konferencyjną, dużą salę konferencyjną, biura oraz przestrzeń wystawienniczą. Pomiędzy salami konferencyjnymi oraz przestrzenią wystawienniczą znajdują się mobilne ścianki, co daje możliwość zorganizowania dużego wydarzenia. Zgodnie z oczekiwaniami przedstawicieli organizacji pozarządowych w BCOPW można „wynająć” niewielką szafkę na dokumenty oraz korzystać z adresu Centrum jako adresu korespondencyjnego.

Fot. UMWP

Następnym punktem wizyty był kompleks odnowionych Młynów Rothera, gdzie w nowoczesnej sali konferencyjnej przywitała uczestników Pani Maria Wasiak – zastępca prezydenta odpowiedzialna za Wydział Funduszy Europejskich, następnie Pani Zofia Smolińska – Dyrektor Wydziału Funduszy Europejskich szczegółowo omówiła Bydgoski Gminny Program Rewitalizacji, począwszy od delimitacji charakterystyki podobszarów, poprzez działania prowadzone na wybranych podobszarach rewitalizacji, po zarządzanie procesem rewitalizacji.

Fot. UMWP

Sam budynek Młyny Rothera to zabytkowy obiekt, składający z Młyna oraz skrzydeł nazywanych Spichrzem Zbożowym i Mącznym. Wraz z zewnętrznymi tarasami z fontanną oraz ogólnodostępną przestrzenią tworzy wyjątkową przestrzeń publiczną. W ogólnodostępnej przestrzeni w weekendy funkcjonuje także minikawiarnia. Wraz z otwarciem budynku Młynów Rothera uruchomiono także punkt widokowy, z którego można zobaczyć panoramę Bydgoszczy.

Wyspa Młyńska wysiłkiem Miasta przy wsparciu środków europejskich, także funduszy norweskich została przywrócona miastu i w krótkim czasie stała się najchętniej odwiedzanym zakątkiem miasta. Sposób zagospodarowania Wyspy jest bardzo atrakcyjny dla osób w różnym wieku i różnych potrzebach dostępne jest: plac zabaw, miejsca rekreacji na trawie, gastronomia, wodna komunikacja, ciągi spacerowe z kładkami poza Wyspę.

Fot. UMWP

Następnie uczestnicy zapoznali się z pracami prowadzonymi na Starym Mieście, gdzie najważniejszą zmianą było wyłącznie Starego Rynku i fragmentów okolicznych ulic z ruchu kołowego. Wzdłuż reprezentacyjnego traktu odrestaurowanych zostało wiele historycznych budynków. Kolejną odwiedzaną inwestycją był Teatr Kameralny w Bydgoszczy, inwestycja rozpoczęła się w 2019 roku. Konieczne było wzniesienie nowej konstrukcji głównego budynku prace prowadzone były pod nadzorem konserwatora zabytków

Fot. UMWP

Kolejnym etapem wizyty było miasto Włocławek. Na miejscu uczestników wizyty studyjnej przywitała delegacja przedstawicieli Urzędu Miasta Włocławka. Następnie cała grupa udała się na spacer po obszarze rewitalizacji. Pierwszym odwiedzanym punktem była Kawiarnia Obywatelska „Śródmieście Cafe”. Na ten cel zaadaptowano lokal użytkowy w kamienicy przy ul. 3 Maja 9. „Śródmieście Cafe” to przestrzeń służąca badaniu potrzeb i oczekiwań mieszkańców Włocławka, otwarta na inicjatywy społeczne oraz stanowiąca centrum animacyjne obszaru rewitalizowanego. Ideą powstania kawiarni było stworzenie platformy do międzysąsiedzkiej komunikacji, a także dialogu z podmiotami realizującymi działania na rzecz rewitalizacji włocławskiego Śródmieścia. Oferta kawiarni spotkała się z dużym zainteresowaniem mieszkańców. Odbywają się tu przedsięwzięcia skierowane do dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Są to m.in. imprez kulturalne, spotkania, wykłady i konsultacje, organizowane zarówno wewnątrz lokalu, jak i w plenerze. W kawiarni odbywają się również dyżury przedstawicieli władz miasta oraz instytucji, w tym m.in. Powiatowego Urzędu Pracy, Urzędu Skarbowego i Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie. „Śródmieście Cafe” od dnia otwarcia stanowi stały i rozpoznawalny punkt na mapie Śródmieścia. Docelowa kawiarnia działać będzie w kamienicy zaadoptowanej na centrum aktywizacji i przedsiębiorczości.

Fot. Urząd Miejski Włocławek

Następnym punktem spaceru była zaadoptowana kamienica mieszcząca się przy ulicy 3 Maja 18 na centrum aktywizacji i przedsiębiorczości. W przebudowanej kamienicy mieścić się będzie inkubator podmiotów ekonomii społecznej, punkt doradztwa prawno-zawodowego, bank pracy, kawiarnia obywatelska z podwórkiem partycypacyjnym, mieszkania dla uzdolnionych absolwentów szkół technicznych, mieszkanie i studio dla artysty – rezydenta pracującego z lokalną społecznością w ramach programu rezydencjalnego, a także siedziba Lokalnej Grupy Działania

Fot. Urząd Miejski Włocławek

Przy współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich Oddział Bydgoszcz przeprowadzono konkurs urbanistyczno-architektoniczny na opracowanie koncepcji programowo-przestrzennej rozbudowy, przebudowy budynku i zmiany sposobu użytkowania na centrum aktywizacji i przedsiębiorczości.
W Centrum realizowane będą, zaplanowane w Gminnym Programie Rewitalizacji przedsięwzięcia na rzecz aktywizacji zawodowej i społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji:
– Reintegracja społeczna mieszkańców Włocławka, w tym w obszarze rewitalizacji – jego celem jest odbudowa i podtrzymanie kluczowych kompetencji społeczno-zawodowych bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji; projekt obejmuje m.in. pomoc w wypracowaniu indywidualnej ścieżki rozwoju, indywidualne poradnictwo psychologiczne, edukację finansową, grupowe warsztaty psychologiczne, z zakresu zdrowia rodziny i pierwszej pomocy, doradztwo zawodowe, socjoterapię, animację lokalną, szkolenia, pośrednictwo pracy, staże zawodowe i wsparcie finansowe. Założono, iż 20-osobowa grupa skierowana zostanie na szkolenia i wsparcie w celu utworzenia bądź pracy w spółdzielni socjalnej.
– Prowadzenie kawiarni obywatelskiej „Śródmieście Cafe” w formie centrum animacyjnego dla obszaru rewitalizacji; dotychczasowe doświadczenia kawiarni związane z organizacją przestrzeni współpracy dla mieszkańców, animacją społeczną, wsparciem liderów lokalnych, komunikacją między mieszkańcami i podmiotami odpowiedzialnymi za rewitalizację zostaną skapitalizowane na rzecz wsparcia rozwoju oferty Centrum. Dzięki połączeniu funkcji Centrum oraz kawiarni nastąpi wzmocnienie procesu integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji
– Utworzenie rezydencji artystycznych i edukacyjnych. Efektem pobytu artystów będą spotkania autorskie, prezentacje wykonanych prac, spektakle, koncerty czy wystawy, których odbiorcami będą mieszkańcy obszaru rewitalizacji.
– Rozwój przedsiębiorstw ekonomii społecznej. Część pomieszczeń kamienicy przy ul. 3 Maja 18 zostanie przeznaczona na działalność inkubatora podmiotów ekonomii społecznej we współpracy z akredytowanym Ośrodkiem Wspierania Ekonomii Społecznej. Przedsięwzięcie ma polegać na utworzeniu spółdzielni socjalnych, np. z zakresu opieki dziennej nad dziećmi do lat 3 oraz z zakresu drobnych naprawy w budynkach komunalnych.  Wsparcie projektowe obejmować będzie dofinansowanie szkoleń, procesu uruchomienia podmiotów ekonomii społecznej, usług doradczych na początku działalności oraz wsparcie pomostowe na 12 miesięcy działalności.
 Następnie uczestnicy mieli okazję odwiedzić w pełni wyremontowana kamienicę prywatną. Realizacja dotacji do remontów możliwa jest dzięki objęciu obszaru rewitalizacji Włocławka Specjalną Strefą Rewitalizacji. Jest to jedno z narzędzi Ustawy o rewitalizacji z 9 października 2015 roku, wspierających odnowienie zdegradowanej tkanki w najstarszej części miasta. Uchwałę w sprawie przyjęcia SSR, Rada Miasta Włocławek podjęła 9 kwietnia 2019 roku.
O dofinansowanie remontu, przebudowy lub wykonania prac restauratorskich i konserwatorskich w nieruchomościach zlokalizowanych w obszarze rewitalizacji można ubiegać się w ramach konkursów:
•    INWESTYCJA Z KLASĄ (DO 50%) na kompleksową przebudowę lub remont generalny;
•    REMONT KROK PO KROKU (DO 30%) na poszczególne elementy konstrukcyjne lub instalacje wewnętrzne;
•    WITRYNA+ (DO 30%)na projekt oraz wykonanie witryny i reklamy sklepu;
•    HISTORIA SIĘ OPŁACA (DO 50%)na prace konserwatorskie i restauratorskie w odniesieniu do nieruchomości niewpisanych do rejestru zabytków.

Dalszą częścią spaceru było przejście wzdłuż bulwarów nad Wisłą w kierunku Starego Rynku.
W ramach Włocławskiego Budżetu Obywatelskiego na Starym Rynku, zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców, planowane jest m.in. urządzenie terenu zielonego, umieszczenie nowych ławek i zaakcentowanie miejsca po dawnym ratuszu miejskim.  Projekt zakłada wprowadzenie zmian przy zachowaniu zabytkowego charakteru i przekroju Starego Rynku we Włocławku przez poprawienie estetyki placu, a w jego przestrzeni wkomponowanie nowych nasadzeń i konstrukcji kwietnikowych. Realizacja inwestycji przyczyni się do wyznaczenia wielofunkcyjnej przestrzeni publicznej, która wpłynie na rozwój form aktywności, wypoczynku i integracji społecznej w najstarszej części miasta.

Fot. Urząd Miejski Włocławek

Fot. UMWP

W trakcie spaceru szczególna uwagę uczestników zwracał ciekawy detal architektoniczny na poszczególnych kamienicach. Miasto w ramach współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa zaplanowało działania, które skupią się m.in. na różnorodności detalu architektonicznego we Włocławku. W cały proces mają być zaangażowani również mieszkańcy. Opracowano już „Studium detalu architektonicznego w obszarze rewitalizacji”

W trzecim dniu wizyty przedstawiciele gmin odwiedzili Centrum Kultury Browar „B”, gdzie Pani Monika Jabłońska – Zastępca Prezydenta pełniąca jednocześnie funkcje pełnomocnika ds. rewitalizacji, Pani Domicela Kopaczewska – Zastępca Prezydent, Pan Krzysztof Kukucki – Zastępca Prezydenta, Pan Piotr Grudziński Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, Pani Anna Jackowska Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy, Pani Magdalena Rykowska Dyrektora Wydziału Rewitalizacji opowiedzieli o wszystkich planowanych działaniach wynikających z uczestnictwa w modelowej rewitalizacji miast uwzględniając doświadczenie gminy w zarządzaniu rewitalizacją. Bardzo szczegółowo przedstawiono wykorzystanie zastosowanych narzędzi jakie daje Ustawa, dzięki czemu uczestnicy mogli posłuchać o dobrych praktykach w tej dziedzinie oraz uczestnictwie w programie „Wzorcowa Rewitalizacja” prowadzonego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Fot. Urząd Miejski Włocławek