2004-2006

Wejście Polski do Unii Europejskiej wywarło znaczący wpływ na procesy rewitalizacji miast w Polsce, w tym w województwie pomorskim. W latach 2004-2006 uruchomione zostały środki finansowe w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) na wsparcie odnowy zdegradowanych obszarów.

W ramach priorytetu 3: Rozwój lokalny zaplanowano działanie 3.3: Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe, obejmujące dwa Poddziałania:

• 3.3.1 Rewitalizacja obszarów miejskich,
• 3.3.2 Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i powojskowych.

Realizowane w ramach tego Działania projekty rewitalizacyjne miały przyczynić się do ożywienia gospodarczego i społecznego zdegradowanych obszarów miejskich, obszarów poprzemysłowych i powojskowych, zwiększenia ich potencjału turystycznego i kulturalnego oraz nadania obiektom i terenom zdegradowanym nowych funkcji społeczno-gospodarczych m.in. poprzez:

• rewitalizację i odnowę zdegradowanych obszarów miast i dzielnic mieszkaniowych w miastach;
• rewitalizację obiektów i terenów poprzemysłowych przez zmianę dotychczasowych funkcji na gospodarcze, społeczne, edukacyjne, zdrowotne, rekreacyjne i turystyczne,
• rewitalizację obiektów i terenów powojskowych przez zmianę z przeważającej dotychczas funkcji zabudowy powojskowej na usługową, gospodarczą, społeczną, edukacyjną, zdrowotną, rekreacyjną i turystyczną.

Rewitalizacja jako pilotaż

Na rewitalizację w skali całego kraju zaplanowano wsparcie w kwocie ponad 96 mln euro, tj. około 3,8% wszystkich dostępnych środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Maksymalne dofinansowanie projektów wynosiło 75% wydatków kwalifikowalnych. Niewielkie środki przeznaczone na rewitalizację, wynikały z tego, iż było to działanie innowacyjne w skali Unii Europejskiej i pilotażowe. Jednocześnie był to krótki okres programowania związany z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Zapowiadano, iż w kolejnych latach, tj. po 2007 roku w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych wsparcie to ulegnie zwiększeniu.

Rola Programów Rewitalizacji

W ramach ZPORR określono, że obszary miejskie poddawane rewitalizacji muszą zostać wyznaczone w lokalnych programach rewitalizacji. Jednocześnie obszary te powinny charakteryzować się przynajmniej trzema z niżej podanych kryteriów:

• wysoka stopa bezrobocia;
• wysoki poziom ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe;
• wysoka stopa przestępczości;
• niski poziom wykształcenia mieszkańców;
• niski poziom przedsiębiorczości mieszkańców;
• głęboka degradacja techniczna infrastruktury i budynków;
• wyraźnie zanieczyszczone środowisko naturalne.

W tym okresie wsparcie otrzymać mogły wyłącznie projekty, które zostały ujęte w Lokalnym Programie Rewitalizacji. Dokument ten stanowił załącznik do wniosku aplikacyjnego.

Możliwe wsparcie

Beneficjentami funduszy mogły być przede wszystkim gminy, miasta na prawach powiatu, jak również inne podmioty ujęte w lokalnych programach rewitalizacji, w tym m.in.: spółki miejskie i inne podmioty wykonujące usługi publiczne, organizacje pozarządowe nie działające w celu osiągnięcia zysku (stowarzyszenia, fundacje, kościoły, związki wyznaniowe), spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe. szkoły wyższe, czy jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych, w szczególności policja, straż pożarna.

Wsparcie mogły otrzymać projekty uwzględniające kompleksowe działania techniczne (prace renowacyjne, rehabilitacja zabudowy, poprawa funkcjonalności dróg oraz infrastruktury dla pieszych, wzrost estetyki funkcjonalnej przestrzeni publicznej), możliwa była też modernizacja, rozbudowa lub budowa na obszarach i obiektach objętych pracami podstawowej infrastruktury (w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, lokalnych dróg, kompleksowego uzbrojenia pod inwestycje, inkubatorów przedsiębiorczości, turystyki i kultury). Priorytetem były inwestycje przyczyniające się do rozwoju działalności gospodarczej i zatrudnienia.

Dwa poddziałania

W ramach poddziałania 3.3.1 wspierane były projekty, które wynikały z lokalnych programów rewitalizacji w celu:

• tworzenia w zdegradowanych dzielnicach warunków lokalowych i infrastrukturalnych dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, działalności kulturalnej i edukacyjnej;
• odpowiedniego zagospodarowania pustych przestrzeni w harmonii z otoczeniem;
• renowacji i modernizacji budynków;
• poprawy funkcjonalności struktury ruchu kołowego i pieszego;
• przebudowy lub remontów publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, rekreacyjnych, kulturalnych i sportowych połączonych z działalnością gospodarczą;
• poprawy bezpieczeństwa.

W poddziałaniu 3.3.2 dofinansowano wyłącznie te projekty, które wynikały z programów rewitalizacji terenów poprzemysłowych i powojskowych. Celem rewitalizacji obszarów poprzemysłowych i powojskowych było ponowne zagospodarowanie tych terenów i obiektów poprzez zmianę ich dotychczasowych funkcji na nowe.

Wsparcie w województwie pomorskim

Mając na uwadze, iż w miastach było wiele potrzeb, to wyznaczony limit czasu na przygotowanie właściwych dokumentów i analiz był w tym okresie niewystarczający. Istotnym problemem był brak kadr przygotowanych do tworzenia programów rewitalizacji i odnowy wybranych obszarów – zwłaszcza w samorządach małych i średnich miast. Powyższe przełożyło się na niewielką liczbę złożonych wniosków aplikacyjnych. W województwie pomorskim w ramach przeprowadzonego naboru złożono 5 projektów, z których tylko 2 otrzymały dofinansowanie – jeden z nich w Gdańsku, zaś drugi w Chojnicach. Łączna wartość wspartych inwestycji wyniosła prawie 42,7 mln zł, z tego ponad 23,4 mln zł to środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Projekty realizowane w województwie pomorskim obejmowały wyłącznie Poddziałanie 3.3.1 Rewitalizacja obszarów miejskich.

Centrum edukacyjno-rekreacyjne w Gdańsku

W Gdańsku środki unijne pozwoliły na adaptację zdegradowanego historycznego fortu Grodzisko na cele wystawienniczo-edukacyjne. Powstał nowoczesny ośrodek prezentacji nauki i techniki dla dzieci i młodzieży w dawnym forcie napoleońskim (science centre). Projektem objęto m.in. 8 hektarów terenu, prace konserwatorskie dotyczyły 18 historycznych obiektów ceglanych o powierzchni łącznej 1500 m². Szczegółowe informacje o projekcie znajdują się na stronie miasta.

Fort Grodzisko w trakcie przebudowy/ fot. Miasto Gdańsk

W 2009 roku projekt realizowany przez Gminę Miasta Gdańska zdobył nagrodę główną w II edycji konkursu Polska Pięknieje – 7 cudów unijnych funduszy w kategorii „Rewitalizacja”. Konkurs zorganizowało Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Jego celem było wyłonienie najlepszych przedsięwzięć dotyczących rozwoju turystyki, infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz rewitalizacji, współfinansowanych z Funduszy Europejskich.

Ekspozycje i wystawy w Centrum Hewelianum/ fot. Miasto Gdańsk

Teren objęty inwestycją przed i po realizacji/ fot. Miasto Gdańsk

Odnowa obiektów poszpitalnych w Chojnicach

Otrzymane wsparcie pozwoliło na odnowę 100-letnich budynków i otoczenia po byłym szpitalu w Chojnicach z przeznaczeniem na nowe funkcje społeczne, kulturalne, edukacyjne, rekreacyjne i gospodarcze.

W ramach projektu przebudowano jedną z części obiektów poszpitalnych, a mianowicie, tzw. część „C” z przeznaczeniem na tzw. Wszechnicę Chojnicką z siedzibami lokalnych stowarzyszeń i dwóch bibliotek oraz zagospodarowano przestrzeń wokół obiektu. Głównym celem projektu było ożywienie społeczne, kulturowe i gospodarcze rewitalizowanego obszaru miasta Chojnice poprzez wprowadzenie nowych funkcji do zdegradowanych obiektów poszpitalnych i ich otoczenia, przy zachowaniu historycznych walorów architektonicznych. Więcej informacji o inwestycji znajduje się na stronie miasta.

Plac zabaw wykonany w ramach inwestycji/ fot. Urząd Miejski w Chojnicach

Zagospodarowany teren wokół obiektów poszpitalnych/ fot. Urząd Miejski w Chojnicach

Teren objęty inwestycją przed i po realizacji/ fot. Urząd Miejski w Chojnicach