W dniach 25 – 26 kwietnia 2022 roku przedstawiciele Zespołu ds. rewitalizacji Urzędu Marszałkowskiego we współpracy z przedstawicielami Gminy Miasta Wejherowa i Gminy Miasta Rumi zorganizowali lokalną wizytę studyjną na obszarze rewitalizacji tych miast. Wydarzenie to odbyło się w ramach realizowanego przez Województwo Pomorskie zadania polegającego na wzmacnianiu zdolności gmin do programowania i wdrażania działań rewitalizacyjnych współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020.

Celem wizyty było zapoznanie uczestników z dobrymi praktykami z zakresu rewitalizacji wypracowanymi przez Miasto Wejherowo oraz Miasto Rumię. Przedstawiciele tych miast przybliżyli zgromadzonym m.in. system zarządzania rewitalizacją i podobszary podlegające rewitalizacji. Ponadto, w lokalach, w których prowadzone są działania społeczne przeprowadzone zostały prelekcje poświęcone włączeniu społeczności lokalnej we wdrażanie programów rewitalizacji.

Uczestnikami byli przedstawiciele gmin miejskich i miejsko-wiejskich województwa pomorskiego – w sumie 35 osób.

Wejherowo

Pierwszego dnia wizyty uczestnicy odwiedzili Ratusz Miejski w Wejherowie mieszczący się przy Placu Jakuba Wejhera 8. Odbyło się tam oficjalne spotkanie z Wiceprezydent Miasta Wejherowa – Panią Beatą Rutkiewicz, która przybliżyła zgromadzonym historię miasta oraz działania realizowane w ramach projektów rewitalizacyjnych.

Ludzie siedzący przy stołach, obserwujący treść prezentacji wyświetlanej na rzutniku.
Prezentacja projektów rewitalizacyjnych w Wejherowie

Po szczegółowym wprowadzeniu zainteresowani udali się do mieszczącej się w ratuszu Sali Tradycji i Historii Wejherowa, która jest otwarta dla zwiedzających. Sala ta posiada historyczny charakter, a realistyczne odwzorowanie znajdujących się tam elementów stanowi świetną atrakcję na mapie miasta. W tym miejscu możemy podziwiać pamiątki z dziejów początku miasta takie jak tradycyjne ubiory, stare instrumenty kaszubskie, czy też dokumenty z podpisem króla Jana Kazimierza. Wrażenie robi także obszerna i precyzyjnie wykonana makieta przedstawiająca zabytkową część miasta. 

Makieta przedstawiająca deptak dla pieszych i zabytkowe budynki znajdujące się na rynku w Wejherowie.
Makieta przedstawiająca zabytkową część Wejherowa

Po zapoznaniu się z budynkiem ratusza wszyscy udali się na spacer studyjny po obszarze rewitalizacji, aby tym razem na żywo zobaczyć zabudowę oraz realizowane w latach 2007-2013 oraz 2014 – 2022 inwestycje. Pierwszym punktem była ulica Świętej Anny znajdująca się w pobliżu rynku głównego. Ze względu na swoje położenie jest często uczęszczana przez mieszkańców, nie jest jednak miejscem atrakcyjnym wizualnie oraz nie posiada wystarczającej infrastruktury, aby bezpiecznie z niej korzystać. Z tego powodu ulica została objęta projektem rewitalizacyjnym, w ramach którego planuje się budowę ciągu pieszo-jezdnego z ograniczonym ruchem pojazdów, utwardzenie otaczającego terenu, umieszczenie miejsc postojowych oraz lokalizację małej architektury i zieleni. Stanowi ona istotny łącznik pomiędzy ścisłym centrum miasta i Parkiem Miejskim im. A. Majkowskiego, do którego uczestnicy udali się w drugiej kolejności. 

Grupa ludzi idąca w tym samym kierunku nieutwardzoną ulicą pomiędzy zaparkowanymi samochodami.
Fragment ulicy Św. Anny

Teren Parku objęty był projektem pt. „Rewitalizacja Parku Miejskiego wraz z amfiteatrem”, który polegał na rewaloryzacji zabytkowego założenia pałacowo-parkowego i przywróceniu walorów historyczno-przyrodniczych. Miejsce to stanowi bardzo atrakcyjny punkt spotkań dla starszych, jak i młodszych mieszkańców. Znajduje się tu mnóstwo ścieżek pieszych wraz z małą architekturą służącą spacerowiczom, liczne nasadzenia i drzewostany oraz staw wodny, co tworzy przyjazny, parkowy klimat. Ponadto zlokalizowane są tu place zabaw, siłownia plenerowa, kawiarenka, czy też chętnie uczęszczany amfiteatr miejski, na scenie którego odbywają się cykliczne imprezy i koncerty. Po przeprowadzeniu inwestycji zachowane zostało powiązanie kompozycyjne obiektu z centrum miasta oraz Kalwarią Wejherowską.

W dalszej części parku – na polanie koncertowej w pobliżu amfiteatru w dniu wizyty odbywała się akcja środowiskowa Klubu Integracji Społecznej „Śródmieście” mającego swoją siedzibę przy ulicy Kopernika 22. Planowany był tam mecz siatkówki oraz liczne animacje i konkursy z nagrodami skierowane głównie do najmłodszych uczestników. Lokal przy ul. Kopernika zaadaptowano głównie na potrzeby stworzenia miejsca służącego wspieraniu osób wchodzących na rynek działalności gospodarczej. Projekt ten jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spójności.

Zdjęcie składające się z dwóch części. Po lewej widoczne drzewa w parku oraz ścieżka i latarnie. Po prawej grupa ludzi dyskutująca i obserwująca z boku festyn dla dzieci.
Fragment Parku Miejskiego im. A. Majkowskiego – akcja środowiskowa Klubu Integracji Społecznej „Śródmieście”

Kolejnym elementem wizyty było omówienie istniejącego zagospodarowania terenu wzdłuż rzeki Cedron, gdzie umieszczony został ciąg pieszo-rowerowy. Inwestycja obejmuje także lokalizację zieleni, małej architektury, oświetlenia pasażu oraz odwodnienie terenu. Należy zwrócić tu uwagę na łącznik przy ul.12 Marca, który tworzy atrakcyjną przestrzeń publiczną. Uczestnicy odwiedzili również mały Park Cedron zlokalizowany w historycznym centrum Wejherowa. Stworzony tu teren zielony ma stanowić miejsce wypoczynku i rekreacji, a dzięki licznym nasadzeniom i znacznej powierzchni czynnej biologicznie – ma być jeszcze bardziej przyjazny mieszkańcom. Teren jest wyposażony w małą architekturę i uporządkowany poprzez wyznaczone ścieżki piesze oraz określoną kompozycję zawierającą atrakcyjne elementy przeznaczone dla różnych grup wiekowych.

Grupa ludzi stojąca z parasolami, obserwująca mały miejski park.
Uczestnicy wizyty zwiedzający Park Cedron

Po zwiedzeniu parku uczestnicy skierowali się w stronę zrewitalizowanej ulicy Wałowej – jednej z najstarszych ulic w Wejherowie. Skupiono się tu głównie na zastosowaniu nowej, bezpiecznej nawierzchni i uporządkowaniu parkowania, co na obszarach śródmiejskich jest niezbędne. Ponadto zastosowano oświetlenie uliczne, zieleń w postaci drzew, krzewów i mniejszych roślin oraz elementy małej architektury takie jak ławki, kosze na śmieci i stojaki na rowery. W pobliżu ul. Północnej umieszczona została fontanna i plac zabaw. Nieodłącznym elementem tego projektu była również aktywizacja mieszkańców.

Na końcu ulicy Wałowej można było podziwiać łącznik z wzorzystym muralem. Przybliżono historię tego miejsca oraz funkcję, jaką pełnią w Wejherowie malowidła umieszczane na ścianach budynków i obiektach infrastruktury. Wśród mieszkańców elementy takie wzbudzają szacunek, dzięki czemu miejsca tego typu rzadziej ulegają zniszczeniom. Podczas spaceru przedstawiciele gmin mieli także okazję zobaczyć jak wygląda łącznik pomiędzy ul. Kopernika, a ul. Dworcową, który realizowany jest w ramach zadania „Rewitalizacja Śródmieścia Wejherowa”. Oprócz znacznej ilości miejsc parkingowych zaplanowane są tu pasy zieleni, zbiornik na deszczówkę oraz elementy małej architektury takie jak ławki i stojaki na rowery.

Kierując się do kolejnego punktu wizyty, jakim była Filharmonia Kaszubska uczestnicy mogli zobaczyć jak zorganizowane zostały przydomowe ogródki kwiatowe wzdłuż ul. Kopernika, należące do poszczególnych Wspólnot Mieszkaniowych.

Zdjęcie przedstawia długi chodnik i ciąg starych budynków z ogrodzonymi małymi ogródkami przed wejściem.
Przydomowe ogródki kwiatowe wzdłuż ul. Kopernika

W Filharmonii przedstawicieli przywitała Pani Dyrektor Jolanta Rożyńska, która szczegółowo opowiedziała o danej działalności oprowadzając po poszczególnych pomieszczeniach, do których należała główna sala koncertowa, sala konferencyjna, studio nagrań, mała sala kinowa, galeria wystawiennicza, a także sale przeznaczone do prób orkiestry, chóru, teatru oraz baletu. Inwestycja ta zrealizowana została w ramach projektu „Wzrost atrakcyjności miasta Wejherowa poprzez budowę Filharmonii Kaszubskiej – regionalnego centrum kultury” ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013. 

Zdjęcie składające się z dwóch części. Po lewej sala koncertowa z wieloma ciemnozielonymi siedzeniami ustawionymi schodkowo. Po prawej przeszklony wysoki budynek widoczny od wewnątrz. Za oknem widoczna ulica i budynki w mieście.
Główna sala koncertowa Filharmonii Kaszubskiej

Zbliżając się do końca spaceru uczestnicy odwiedzili Park Kaszubski potocznie nazywany przez niektórych mieszkańców „parkiem sztywnych” ze względu na jego przeszłość, gdyż mieścił się tu niemiecki cmentarz wojenny oraz cmentarz ewangelicki. Miejsce to podzielone zostało na pięć stref: wejściową – z placem oraz strefą pamięci, relaksu – zawierającą leżaki i siedziska, spotkań – z drewnianym tarasem oraz zabaw, gdzie mieścić ma się plac zabaw. Zagospodarowanie i uporządkowanie parku ma służyć mieszkańcom jako obszar wypoczynku wśród natury.

Wizyta w Wejherowie zakończyła się prezentacją placu budowy, w obrębie którego tworzy się inwestycja Centrum Integracji Społecznej „Wodne Ogrody” położone pomiędzy ulicami Kalwaryjską i Strzelecką. W obecności kierownika budowy omówiono tam szczegóły techniczne oraz funkcjonalne projektu, natomiast Pani Wiceprezydent przedstawiła aspekt społeczny i historyczny powstającego obiektu. Budowa Centrum Integracji Społecznej „Wodne Ogrody” finansowana jest przez pożyczkę rewitalizacyjną na realizację inwestycji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 (RPO WP 2014-2020), oś priorytetowa 8: Konwersja, działanie 8.2. Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne – wsparcie pozadotacyjne.

Rumia

W drugim dniu wizyty przedstawiciele gmin odwiedzili Klub Integracji Społecznej Zagórze w Rumi przy ul. Sabata 3, gdzie przywitał ich Burmistrz Miasta Rumi Michał Pasieczny, Zastępca Burmistrza Ariel Sinicki, radna Teresa Hebel oraz pracownicy społeczni KIS Zagórze. Odbyła się tam prezentacja wprowadzająca do procesu rewitalizacji prowadzonego w mieście uwzględniając doświadczenie gminy w zarządzaniu rewitalizacją oraz przedstawienie działań prowadzonych w ramach projektu „Rewitalizacja Zagórza w Rumi”. Bardzo szczegółowo opisana została działalność Klubu Integracji Społecznej Zagórze oraz Centrum Usług Społecznych Zagórze, dzięki czemu uczestnicy mogli posłuchać o dobrych praktykach w tej dziedzinie.

Biały, nowoczesny, wolnostojący budynek trzypiętrowy z elewacją w pionowe, kolorowe paski na poziomie parteru. Wokół otwarta przestrzeń i kilka ławek.
Budynek Klubu Integracji Społecznej Zagórze w Rumi

Po zapoznaniu się z działalnością Klubu Integracji Społecznej uczestnicy wizyty udali się na spacer studyjny po obszarze objętym rewitalizacją, aby zobaczyć pozostałe przykłady realizowanych inwestycji – m.in. Osiedle „Kombatantów” i Wzgórze Markowca.

Osiedle „Kombatantów”

Historię osiedla „Kombatantów” opowiedział gościom Pan Dariusz Rybacki –  Dyrektor Biblioteki Miejskiej w Rumi i jednocześnie pasjonat lokalnej historii, który tego dnia był przewodnikiem spaceru. Znajduje się tu zespół kamienic położonych w Zagórzu, w rejonie ulic Sabata i Kombatantów – właśnie stąd pochodzi używana obecnie nazwa osiedla. O miejscu tym, sięgającym czasów okupacji hitlerowskiej mówiło się dawniej „banditen Siedlung”, co oznacza stwierdzenie „bandyckie osiedle”. Jest to najstarszy zwarty zespół budownictwa wielorodzinnego w Rumi, który upamiętnia lokalne dzieje. Szczegółowa diagnoza zawarta w Gminnym Programie Rewitalizacji wskazała, iż koncentracja przestrzenna negatywnych zjawisk społecznych takich jak bezrobocie, ubóstwo, niskie wykształcenie oraz wysoki poziom wykroczeń występuje przede wszystkim tam, gdzie znajduje się duża liczba lokali komunalnych spełniających głównie funkcje socjalne. Na obszarze Zagórza najwięcej takich lokali mieści się właśnie przy ulicy Kombatantów i Sabata. Głównym celem realizacji projektu rewitalizacyjnego jest tu konieczność zwiększenia aktywności społeczno-zawodowej mieszkańców, co przyczyni się do wyprowadzenia ze stanów kryzysowych obszarów zdegradowanych. Na wskazanym obszarze zidentyfikowano potrzeby takie jak poprawa stanu technicznego części wspólnych budynków, wsparcie środowiskowe i specjalistyczne rodzin, osób bezrobotnych, niepełnosprawnych oraz seniorów, a także zagospodarowanie przestrzeni publicznej tworząc warunki do rekreacji i aktywnej integracji poprzez dostęp do bezpiecznej, atrakcyjnej infrastruktury. W obrębie osiedla powstały nowe ścieżki służące mieszkańcom, miejsca postojowe, nowe elementy zieleni, strefa sportowa, plac zabaw, czy też strefy półprywatne w postaci drewnianych wiat o zróżnicowanych funkcjach. Wszystkie te inwestycje mają poprawić warunki życia mieszkańców na terenie Zagórza.

Zdjęcie składające się z dwóch części. Po lewej na pierwszym planie znajduje się ławka, a za nią urządzenia do ćwiczeń. Po prawej widoczny jest plac zabaw na tle budynków wielorodzinnych. Zdjęcia przedstawiają przestrzeń małego osiedla mieszkaniowego.
Przestrzeń publiczna osiedla „Kombatantów”

W dalszej części spaceru przedstawiciele Rumi zaprezentowali działania inwestycyjne na obszarze Góry Markowca opisując jej wojenne dzieje. Teren zwraca szczególną uwagę ze względu na swój potencjał do stworzenia nietuzinkowej przestrzeni publicznej. Dużym walorem przyrodniczym jest sąsiedztwo Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego oraz piękne widoki na Pradolinę Kaszubską, Zatokę Gdańską czy Kępę Oksywską. Budowa nowej, publicznej infrastruktury na Wzgórzu Markowca to przedsięwzięcie, które ma na celu powstanie miejsca służącego do wspólnego spędzania czasu, jako narzędzia integracji społecznej. Planowane działania nawiązują do historii tego obszaru oraz uwzględniają tożsamość tkanki miejskiej zachowując budowle pozostałe po okresie II wojny światowej. Obszar jest częściowo objęty strefą ochrony archeologicznej. Inwestycja obejmuje lokalizację ścieżki historyczno-edukacyjnej, budowę infrastruktury w postaci schodów terenowych prowadzących do platformy widokowo-rekreacyjnej, amfiteatr pełniący funkcję sceny do letnich wydarzeń, ściankę wspinaczkową z wieżą oraz oświetlenie całego terenu i poprawę jego dostępności komunikacyjnej. Jest to interwencja w zakresie kompleksowej rewitalizacji nadająca funkcje społeczne obszarom zdegradowanym przy równoczesnej poprawie estetyki i wzmocnieniu atrakcyjności zagospodarowania terenu.

Wzgórze z brązowymi schodami terenowymi. W tle lekko zazielenione drzewa.
Schody terenowe prowadzące na Wzgórze Markowca


Widok na Pradolinę Kaszubską ze Wzgórza Markowca


Uczestnicy wizyty obserwujący ściankę wspinaczkową z wieżą w trakcie budowy

Ostatnim punktem wizyty studyjnej była „Stacja Kultura”, czyli Miejska Biblioteka Publiczna znajdująca się przy ulicy Starowiejskiej 2. Mieści się ona w budynku czynnego dworca kolejowego, wybudowanego w 1958 roku, co nadaje jej miano jedynej takiej placówki w Polsce. Dzięki nowoczesnym rozwiązaniom architektonicznym w 2016 Stacja Kultura została uznana za najpiękniejszą bibliotekę świata w konkursie Library Interior Design Awards w kategorii Single Space Design i zapoczątkowała trend rewitalizacji dworców z uwzględnieniem aspektów kulturalnych. Zastosowano tu niepowtarzalny design nawiązujący do tematyki dworców kolejowych oraz praktyczne rozwiązania użytkowe. Biblioteka ta posiadając bogatą ofertę edukacyjną i kulturalną jest też miejscem przyjaznym i otwartym dzięki czemu zyskała uznanie nie tylko mieszkańców Rumi i Trójmiasta, ale także osób z całej Polski, którzy chcą zobaczyć nagrodzony projekt. Z placówki korzystają też chętnie osoby oczekujące na przyjazd pociągu. Budynek był wcześniej wyjątkowo zaniedbany, przez co odstraszał mieszkańców i turystów. Konieczne było jego oczyszczenie, odświeżenie oraz ponowna aranżacja przestrzeni tworząc miejsce funkcjonalne i bezpieczne dla użytkowników. Po zmianach, które nastąpiły Stacja Kultury zajęła większość tego obiektu. Obecnie dzięki zróżnicowanej charakterystyce dodatkowych pomieszczeń organizowane są tu różnorodne wydarzenia, spotkania autorskie, konferencje, wernisaże oraz zajęcia angażujące dzieci i seniorów.

Podsumowanie

Wizyta studyjna była okazją do dyskusji, wymiany dobrych praktyk i doświadczeń pomiędzy przedstawicielami pomorskich gmin. Z pewnością zaowocowała ona wieloma kontaktami i inspiracjami w obszarze rewitalizacji.

Warto przypomnieć, że zarówno Miasto Wejherowo jak i Miasto Rumia realizują zintegrowany projekt rewitalizacyjny, który otrzymał wsparcie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020.

Więcej informacji o procesie rewitalizacji prowadzonym przez Miasto Wejherowo oraz Miasto Rumię dostępnych jest na:

  • Stronie internetowej Miasta Rumi w zakładce „Rewitalizacja”

https://rumia.eu/ListaStron/Rewitalizacja

  • Stronie internetowej Miasta Wejherowa w zakładce „Rewitalizacja”:

http://www.wejherowo.pl/rewitalizacja