POMORSKA REWITALIZACJA – Zagórze w Rumi
Rumia to dynamicznie rozwijające się miasto położone w północnej części aglomeracji trójmiejskiej, przy głównym pomorskim szlaku komunikacyjnym – drodze krajowej nr 6 i magistrali kolejowej – łączącym Gdańsk ze Szczecinem. Administracyjnie Rumia należy do powiatu wejherowskiego i jest jego drugim pod względem wielkości miastem. Obecnie liczba ludności Rumi wynosi ok. 49 tysięcy i od lat charakteryzuje się znaczną dynamiką wzrostową.
Po wyniszczającej okupacji niemieckiej i latach odbudowy z połączenia kilku wsi Stara Rumia, Zagórze, Szmelta, Biała Rzeka, Janowo i Lotnisko powstał nowy organizm miejski. W wyniku tego scalenia w 1954 roku Rumia otrzymała prawa miejskie. Jednak do tej pory w mieście nie udało się wykształcić układu przestrzennego oraz infrastruktury o charakterze miejskim oraz funkcjonalnym. Rumia z tym niekorzystnym dziedzictwem boryka się do dziś, chociażby poprzez brak naturalnego centrum miasta, rynku albo placu/ulicy, które stanowiłyby wizytówkę miasta. Dodatkowo Rumia wobec braku obiektów o charakterze publicznym, np. oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, urzędu skarbowego czy szpitala, jest silne uzależniona od instytucji ulokowanych w Gdyni i Wejherowie.
Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji
Gmina Miejska Rumia na bazie analiz przeprowadzonych w latach 2015-2016 określiła obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji, i przystąpiła do opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji na lata 2017-2030. Na etapie prac nad delimitacją obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji przeprowadzono szereg konsultacji, w wyniku których wyznaczono obszar zdegradowany pokrywający się w całości z obszarem rewitalizacji i obejmujący swym zasięgiem trzy podobszary: Stara Rumia 1, Zagórze i Towarowa. Łącznie zajmują one ok. 15,5% terenu miasta, a zamieszkuje je ok. 13% mieszkańców miasta.
Podobszar rewitalizacji Stara Rumia 1 obejmuje teren o powierzchni 122,75 ha zamieszkiwany przez 1327 osób (3,21% mieszkańców Rumi). Podobszar rewitalizacji Towarowa obejmuje teren o powierzchni 53,9 ha zamieszkiwany przez 1427 osób (3,46% mieszkańców miasta), a podobszar Zagórze, który obejmuje 78,5 ha, zamieszkuje 2750 osób (6,66% mieszkańców miasta).
Jak wskazała pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji, przedmiotowe podobszary charakteryzują się różnymi wyzwaniami i deficytami rozwojowymi. Jednakże szczególne potrzeby zidentyfikowano na terenie Zagórza (zwłaszcza w rejonie ulic Kombatantów, Młyńskiej, Sabata, Szkolnej i Zakola), na których występuje największy odsetek osób ubogich i zagrożonych wykluczeniem. To właśnie ten podobszar został wybrany do realizacji działań w ramach zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego w ramach RPO WP na lata 2014-2020.
Konsultacje na etapie prac nad delimitacją obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w Powiatowym Zespole Kształcenia Specjalnego – Szkoła Podstawowa nr 2 w Rumi przy ul. Sabata 12. Fot. Archiwum Miasta Rumi
Gminny Program Rewitalizacji Gminy Miejskiej Rumia na lata 2017-2030
W grudniu 2019 roku Rada Miasta przyjęła aktualizację Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Miejskiej Rumia na lata 2017-2030 (Program). Dokument był przedmiotem konsultacji społecznych, a następnie opiniowania przez wskazane do tego celu podmioty. Na etapie opracowania Programu zaproszono do udziału reprezentantów wielu środowisk, między innymi przedsiębiorców, mieszkańców oraz przedstawicieli prowadzących działalność społeczną oraz przedstawicieli kluczowych instytucji m.in. Ośrodka Pomocy Społecznej i Urzędu Pracy. Jednocześnie organizowane były wydarzenia, które miały na celu włączenie mieszkańców w proces rewitalizacji, m.in. spacery badawcze, wizyty studyjne, działania animacyjne skierowane do dzieci i młodzieży. Zebrano wnioski oraz opinie z tych działań i na tej podstawie sporządzono ostateczną wersję Gminnego Programu Rewitalizacji. Mieszkańcy są jednocześnie adresatami działań, jak i ich projektodawcami, a także częściowo wykonawcami. Formułując Program, dążono do tego, aby stworzyć spójną, opartą na obiektywnej diagnozie problemów, wizję rozwoju miasta na obszarze rewitalizacji.
Krótka charakterystyka podobszaru rewitalizacji – Zagórze
W obrębie podobszaru Zagórze struktura własnościowa jest zróżnicowana. Centralna część Zagórza to rejon budynków komunalnych (Osiedle Zagórze) o niskim standardzie, wybudowanych w latach 30-tych XX wieku. Osiedle objęte jest ochroną konserwatorską. Ponadto na Zagórzu 40% budynków mieszkalnych wybudowano do 1968 roku, przy czym większość z nich pochodzi z lat 40-tych i ma charakter substandardowy (liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców była w momencie sporządzania diagnozy 7 razy wyższa niż średnia miejska). Miasto jest również właścicielem gruntów w rejonie Urzędu Miasta usytuowanego na przedmiotowym podobszarze oraz pojedynczych nieruchomości. Część nieruchomości stanowi własność kościoła, powiatu oraz innych podmiotów i osób fizycznych. Resztę stanowi rozproszona zabudowa jednorodzinna oraz tereny zieleni urządzonej.
Przez wiele lat do budynków zlokalizowanych na tym obszarze byli przekwaterowywani najbiedniejsi obywatele miasta, powstała tu w ten sposób swoista enklawa biedy. Liczba ludności zamieszkująca podobszar Zagórze w momencie sporządzania delimitacji wynosiła 2750 osób. Pogłębiona diagnoza podobszaru wskazała istnienie problemu bezrobocia. Trzykrotnie wyższy był tu odsetek osób długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym w porównaniu do średniej dla całego miasta. Bardzo wysoki był również wskaźnik popełnianych przestępstw przeciw rodzinie i opiece – wynosił 62 na 10 tys. ludności. Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej wynosiła 143 na 1 tys. ludności. Spośród 828 rodzin pobierających w całej Rumi zasiłki z uwagi na ubóstwo aż 156 (18,8%) zamieszkiwało podobszar Zagórze. Dodatkowo rosła liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Jednocześnie procent dzieci i młodzieży nieotrzymującej promocji do następnej klasy był 6 razy wyższy niż średnia miejska. Wyżej opisane problemy koncentrowały się głównie w kwartale ulic Kombatantów, Sabata, Młyńskiej i Zakole. Obszar rewitalizacji miał jednocześnie spory potencjał rozwojowy – jako miejsce zamieszkania, rekreacji, prowadzenia działalności gospodarczej i społecznej. Znaczna część obszaru rewitalizacji to bowiem obszary centralne miasta, a także miejsca spędzania czasu wolnego. Wymagały one jednak nowego zagospodarowania lub poważnej modernizacji.
Spacery badawcze na etapie przygotowywania Programu Rewitalizacji. Fot. Archiwum Miasta Rumi
Więcej informacji o konsultacjach społecznych można znaleźć na poniższych stronach internetowych. Warto zwrócić uwagę na prezentację koncepcji zagospodarowania osiedla oraz Wzgórza Markowca, uwarunkowania formalno–prawne oraz rozwiązania infrastrukturalne. Obszar osiedla jest unikatowy pod względem układu przestrzennego oraz historycznego.
Konsultacje społeczne, prezentacja koncepcji zagospodarowania osiedla Zagórze oraz Wzgórza Markowca.
Uchwała w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Miejskiej Rumia na lata 2017-2030.
Opis zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego
Działania społeczne i infrastrukturalne, tak bardzo oczekiwane przez mieszkańców podobszaru rewitalizacji, są realizowane w ramach projektu „Rewitalizacja Zagórza w Rumi” . W ramach działań infrastrukturalnych zaplanowano adaptację nieruchomości na potrzeby Klubu Integracji Społecznej (KIS). Nieruchomość znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie osiedla i ulic, na których zdiagnozowano duże problemy społeczne. Siedziba Klubu stanie się swoistym „centrum” osiedla i miejscem dostępnym dla wszystkich mieszkańców podobszaru rewitalizacji. W ramach Projektu zostały przeprowadzone prace adaptacyjno-wykończeniowe, zakupione zostało wyposażenie budynku, a sam budynek został dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Zagospodarowano też jego bezpośrednie otocznie. W ramach KIS Zagórze już od stycznia 2021 r. działa Centrum Usług Społecznych.
Klub Integracji Społecznej przy ul. Sabata 3. Fot. Archiwum Miasta Rumi
Dzięki zaangażowaniu wspólnot mieszkaniowych zostały też przeprowadzone remonty części wspólnych dziewięciu budynków mieszkalnych, mające na celu poprawę warunków życia mieszkańców. Na terenie osiedla trwają jeszcze prace nad kompleksowym zagospodarowaniem przestrzeni publicznej (układ komunikacyjny wraz z miejscami postojowymi, wiaty przystankowe) oraz rozbudową infrastruktury komunalnej (powstaną wydzielone strefy rekreacyjno-sportowe dla dzieci i strefy półprywatne, a całe osiedle zostanie zagospodarowane nową zielenią). Koniec prac przewidywany jest na jesień 2021 roku.
Koncepcja zagospodarowania przestrzeni wewnątrz osiedla Zagórze oraz wizualizacja zagospodarowania fragmentu osiedla. Fot. Archiwum Miasta Rumi
Szczególną uwagę, ze względu na swój potencjał, zwraca Wzgórze Markowca, na którym zaplanowano budowę nowej publicznej infrastruktury (prace zostały rozpoczęte na początku 2021 roku) . To działanie ma na celu powstanie ogólnodostępnej historycznej przestrzeni miejskiej wraz z miejscem do wspólnego spędzania czasu. W czasach II wojny światowej Góra Markowca stanowiła prawdziwą twierdzę, której siła ogniowa skutecznie uniemożliwiała aliantom swobodne loty w okolicach dzisiejszego Trójmiasta. Wzgórze stanowi punkt widokowy na Pradolinę Kaszubską, Zatokę Gdańską czy Kępę Oksywską. Miejsce to zostanie wyposażone m.in. w schody terenowe, platformę widokowo-rekreacyjna, ścieżkę historyczno–edukacyjną, amfiteatr – scenę letnią dla mieszkańców, ściankę wspinaczkową z wieżą, trasę do uprawiania kolarstwa górskiego, oświetlenie, nowe nasadzenia zieleni.
Koncepcja zagospodarowania przestrzeni Wzgórza Markowca oraz wizualizacja zagospodarowania fragmentu wzgórza. Fot. Archiwum Miasta Rumi
Działania infrastrukturalne mają jednak cel wyłącznie uzupełniający wobec działań społecznych planowanych w ramach przedsięwzięcia zintegrowanego. W ramach działań społecznych na przedmiotowym obszarze realizowane są dwa projekty „Klub Integracji Społecznej Zagórze” oraz „Centrum Usług Społecznych Zagórze”, których głównym celem jest zwiększenie zatrudnienia osób i rodzin zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w tym osób niepełnosprawnych, oraz zwiększenie liczby trwałych miejsc świadczenia usług społecznych, a także ułatwienie mieszkańcom Zagórza dostępu do wysokiej jakości usług społecznych.
W ramach „Klubu Integracji Społecznej” wsparciem zostanie objętych 171 osób. Uczestnicy projektu korzystają z usług m.in. psychologa, prawnika i doradcy zawodowego, przechodząc ścieżkę reintegracji społecznej i zawodowej. Następnie ustalane są ich potrzeby zawodowe, kierowani są na kursy podnoszące kwalifikację, na staże z uprawdopodobnieniem zatrudnienia, korzystają z warsztatów ekonomii społecznej i wizyt studyjnych. Ponadto w ramach KIS Zagórze działa „Świetlica Zagórzanka”, w której opieką objęte są dzieci w wieku 3-10 lat – są to głównie dzieci uczestników Projektu. Świetlica jest dostępna dla wszystkich dzieci z terenu objętego rewitalizacją. Projekt KIS Zagórze realizowany jest w partnerstwie z Fundacją „Dla Was” i Powiatowym Urzędem Pracy w Wejherowie
W ramach „Centrum Usług Społecznych Zagórze” wsparciem objęto już ok. 4O osób. Beneficjenci mogą skorzystać z dwóch rodzajów wsparcia Zagórskiego Klubu Rodziny – do dyspozycji mają psychologa, pedagoga, prawnika, mediatora i asystenta rodziny. Uczestniczą też w grupach wsparcia i korzystają z punktu wsparcia opiekuna faktycznego, mając do dyspozycji specjalistów takich, jak psycholog, prawnik i ratownik medyczny. Dodatkowo w godzinach popołudniowych funkcjonuje „Klub Młodzieżowy Nasza Dzielnica”, który prowadzony jest przez ZHP Hufiec Rumia. W ramach Klubu dzieci i młodzież otrzymują pomoc w odrabianiu lekcji, spędzają wspólnie czas, uczą się poprzez zabawę. Projekt CUS Zagórze realizowany jest w partnerstwie z Fundacją „Dla Was” oraz ZHP Chorągiew Gdańska Hufiec Rumia.
Więcej informacji na temat działań społecznych znajduje się na stronie internetowej:
Dofinansowanie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014- 2020 to ponad 13,2 mln zł (łącznie na działania infrastrukturalne i społeczne).
Poniżej mapa z zaznaczonymi inwestycjami, realizowanymi w oparciu o wyżej wskazane dofinansowanie.
Bieżące informacje na temat procesu rewitalizacji zamieszczane są na stronie internetowej:
Informacje na temat procesu rewitalizacji w mieście
Równolegle na wybranym obszarze miasto realizuje komplementarne projekty:
- Super przedszkolaki w Rumi – podniesienie jakości edukacji przedszkolnej – projekty współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020.
- Pociąg do edukacji – projekty współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020
Materiał opracowany we współpracy z Urzędem Miasta Rumi, Referat Funduszy Zewnętrznych.