Lasy kieszonkowe jako jeden ze sposobów zazieleniania przestrzeni zurbanizowanych

Mówiąc o zieleni w mieście w ostatnim czasie coraz większą popularność zdobywa pojęcie lasów kieszonkowych, czyli niewielkich skupisk drzew sadzonych metodą opracowaną przez  japońskiego botanika – Akira Miyawakiego, od nazwiska którego pochodzi nazwa tego rozwiązania. Metoda polega na tworzeniu samoregulujących się mikrosiedlisk leśnych, stanowiących zielone oazy w silnie zurbanizowanej przestrzeni. Są one szczególnie gęste i zróżnicowane pod względem gatunkowym. Powstają w obrębie niewielkich, niezagospodarowanych terenów i mają znaczący wpływ na środowisko naturalne oraz mikroklimat.

Las kieszonkowy rośnie od 2 do 10 razy szybciej niż las tradycyjny. Wymaga także mniej pielęgnacji, a już po kilku latach, gdy małe drzewa są bardziej trwałe jest w stanie przetrwać bez pomocy człowieka. Jest to świetne rozwiązanie szczególnie dla obszarów zurbanizowanych, w obrębie których często brakuje wartościowej i silnie rozwiniętej roślinności stanowiącej schronienie i pożywienie dla płazów, owadów oraz ptaków. Sadząc mikrolasy w odwzorowaniu środowiska naturalnego wspiera się nie tylko lokalną bioróżnorodność, ale także mikroklimat. Zieleń ma zdolność oczyszczania powietrza i magazynowania wody, dzięki czemu działa jak gąbka. Jest to szczególnie ważne adaptując miasta do postępujących zmian klimatu. Działania tego typu wpływają na odbiór przestrzeni, która staje się znacznie bardziej przyjazna dla ludzi i zwierząt regulując temperaturę powietrza, a także wpływając na estetykę miejsca. We Francji lasy te pełnią również rolę ekranów akustycznych. Ciekawym przypadkiem jest też Malezja, gdzie zasadzony na początku lat dziewięćdziesiątych las kieszonkowy już w 2005 roku miał około 20 metrów wysokości i utworzył zróżnicowany las tropikalny[1].

Sadzenie lasów Miyawakiego w mieście to idealna okazja do integracji i aktywizacji mieszkańców. W sobotę, 18 marca 2023 r. z okazji powitania wiosny na terenie powstającego Parku Południowego w Gdańsku odbyła się akcja sadzenia pierwszego w mieście mikrolasu. Po odpowiednim przygotowaniu gleby, na terenie 200 m² posadzonych zostało około 650 drzew i krzewów składających się na ponad 35 rodzimych gatunków roślin. Dla wzmocnienia sadzonek zamiast torfu zastosowany został kompost powstały dzięki segregacji codziennych bioodpadów z gospodarstw domowych gdańszczan. W wydarzeniu czynny udział brali mieszkańcy miasta, co stanowiło świetną okazję do ich aktywizacji, wzbudzenia poczucia odpowiedzialności za wspólną przestrzeń oraz przeprowadzenia działań edukacyjnych.

Aby dowiedzieć się więcej o wydarzeniu zapraszamy na oficjalną stronę Miasta Gdańska 

Źródło: UMWP

Wszystkim, których interesuje temat lasów kieszonkowych, sposobu w jaki powstają oraz korzyści z tego rozwiązania polecamy wywiad z Kasprem Jakubowskim, opublikowany w ramach portalu Architektura i Biznes. Kasper jest architektem krajobrazu i prezesem Fundacji Dzieci w Naturę. W swoich wypowiedziach oraz publikacjach inspiruje on do działań mających na celu ochronę przyrody i wykorzystanie jej potencjału w obszarach zurbanizowanych. Pokazuje praktyczne rozwiązania zastosowane w europejskich miastach, dzięki którym we współpracy z lokalną społecznością udało się zagospodarować nieużytki w unikalny i ekologiczny sposób, korzystając z naturalnej roślinności występującej na danym obszarze. Wielbicieli podcastów zachęcamy natomiast do odsłuchania 126 odcinka Urbcast autorstwa Marcina Żebrowskiego pt. „Lasy Miyawakiego: jak zasadzić las kieszonkowy w mieście?”.

W dniu 27 marca 2023 r. Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego zorganizował webinarium na temat lasów kieszonkowych i ich znaczenia w przestrzeni miast. Poprowadził je Kasper Jakubowski, który opowiedział zarówno o lasach Miyawakiego, jak i tzw. czwartej przyrodzie czyli roślinności rozwijającej się bez ingerencji człowieka – często negatywnie określanej zielenią ruderalną. Jest to przyroda nieużytków, terenów porolnych, postoczniowych oraz „miejskich marginesów”. Dzięki swojej różnorodności, odporności i łatwości w utrzymaniu stanowi ona jednak nową nadzieję dla miast bez generowania nadmiernych kosztów. Wprowadzona do osiedli mieszkaniowych może obniżać temperaturę powietrza, sprzyjać owadom i ptakom śpiewającym, a także tworzyć niepowtarzalny charakter miejsca z namiastką sielskości. Ingerencję projektową ogranicza się tu do minimum. Zieleń tego typu wymaga jedynie usuwania gatunków inwazyjnych i ewentualnego koszenia dwa razy w roku.

Mówiąc o działaniach dotyczących czwartej przyrody koniecznie należy wspomnieć o aspekcie aktywizacji mieszkańców. Współpracując przy odbudowie ekosystemów i kreacji lokalnych siedlisk mieszkańcy zyskują świadomość i dużo cennej wiedzy, dzięki czemu tworzy się nowoczesną edukację ekologiczną, opartą na praktyce. Coraz więcej osób poznaje pojęcia takie jak np. ochrona ex-situ i in-situ, które oznaczają różne sposoby ochrony gatunkowej. Dowiadują się także, że odbudowa ekosystemów powinna opierać się na jak największej liczbie gatunków rodzimych (w tym roślin jadalnych) uwzględniając rośliny biocenotyczne, czyli umożliwiające bytowanie zwierząt i przyczyniające się do kreowania naturalnej odporności. Działając na rzecz rozwoju siedlisk warto eksperymentować z gatunkami, jednocześnie monitorując zachodzące zmiany.

Przykładem wykorzystania czwartej przyrody w mieście są Żabie Doły w Zielonkach, na południu Polski. Na niewielkim terenie powstał dziki plac zabaw stanowiący miejsce spotkań mieszkańców z lokalną przyrodą. Znajdują się tam naturalne ścieżki, staw, elementy do zabawy, a także tablice edukacyjne, dzięki którym pobyt w tym miejscu to prawdziwa lekcja przyrody.