Działania włączające mieszkańców w proces rewitalizacji na przykładzie miasta Słupska

Jednym z kluczowych elementów procesu rewitalizacji w Słupsku było zaangażowanie mieszkańców w życie społeczne oraz podnoszenie atrakcyjności i jakości przestrzeni publicznej, w której mieszkają. W tym celu, na etapie przygotowania Gminnego Programu Rewitalizacji  powstała koncepcja programu „Miasto Bliskie”, który zakładał zwrócenie uwagi mieszkańców na szacunek do mienia wspólnego poprzez dbałość i troskę o wygląd ich najbliższego otoczenia oraz „zbliżenie” ich do swojego miasta.

Program „Miasto Bliskie” realizowany był w latach 2019-2022 i był częścią projektu pt. „Łamiemy bariery, łączymy pokolenia – rewitalizacja Obszaru Podgrodzia, Starego Miasta i Śródmieścia Miasta Słupska” współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Wyłaniane w otwartym konkursie ofert na realizację zadania publicznego organizacje pozarządowe wprowadzały element partycypacyjny do przestrzeni miejskiej poprzez angażowanie mieszkańców w proces odnowy najbliższego im otoczenia – podwórek, ogródków i przestrzeni międzykwartałowych. 

Obszar rewitalizacji cechuje gęsta, kamieniczna zabudowa między którą istnieje wiele zaniedbanych przestrzeni – niezagospodarowana zieleń oraz komórki lokatorskie i oficyny, które często są w złym stanie technicznym. Przygotowana przez organizacje pozarządowe oferta umożliwiła mieszkańcom przeprowadzenie drobnych interwencji i działań, które poprawiają jakość tych przestrzeni. Działania te związane były z przeprowadzeniem nasadzeń roślin, ukwieceniem, stworzeniem drobnej architektury, elementów zabawowych dla dzieci, doświetleniem lub likwidacją niewielkich barier architektonicznych.

Miasto Słupsk wraz z mieszkańcami opracowało cztery zadania w ramach programu „Miasto Bliskie” – Rewitalizacyjne Oddziały do specjalnych zadań na podwórkach. Realizatorem tych zadań była Fundacja Indygo. Zgłoszenia chętnych były przyjmowane w trybie ciągłym oraz dostosowywane do budżetu zadania. Wszystkie podejmowane działania były w pierwszej kolejności konsultowane, a następnie przygotowywano projekt prac adaptacyjnych.

W ramach Oddziałów Kwiatowych i Podwórkowych, Fundacja Indygo wspólnie z mieszkańcami tworzyli ogródki i uzupełniali zieleń na podwórkach poprzez sadzenie nowych roślin jedno i wieloletnich, obsadzanie donic, grządek i innych wybranych przez mieszkańców elementów. Przeprowadzone zostały również warsztaty majsterkowicza, podczas których mieszkańcy mogli stworzyć wybraną przez siebie małą architekturę, taką jak domki dla pszczół i owadów, budki dla nietoperzy, tunele dla jeży oraz schronienia dla kotów. 

W ramach Oddziałów Podwórkowych prowadzone były rodzinne warsztaty tworzenia i dekoracji donic do zagospodarowywanych podwórek. 

Oddziały Renowacji i Malowniczy skupiały swoje działania na stworzeniu nowych funkcji przestrzeni podwórek poprzez zakup elementów zagospodarowania przestrzeni takich jak ławki, mini place zabaw, piaskownice, kosze na śmieci, itp. Renowacji i odświeżeniu podlegały także istniejące już elementy, tj. trzepaki, stare ławki czy nieestetycznie wyglądające ściany bram, komórek i oficyn.

Jedną z grup sąsiedzkich, która otrzymała wsparcie, byli mieszkańcy ul. Stanisława Wyspiańskiego. Była to jedna z najbardziej zaniedbanych części Śródmieścia, którą cechowało długotrwałe niedoinwestowanie w infrastrukturę, zły stan techniczny kamienicznej zabudowy oraz niewiele zieleni w podwórkach. 

O potrzebie realizacji tego typu zadań świadczy wypowiedź mieszkanek kamienic przy ul. Stanisława Wyspiańskiego:

„Uważamy, że zrobiliśmy tutaj cud” – mówią panie Sylwia i Ania. – „Nie było tutaj nic. Był stary garaż, trawa, która rosła na metr… Tu wszyscy pieski wyprowadzali. Zaczęło się od pana Jacka i pani Ady, którzy rozpoczęli coś na tym podwórku. Każdy z nas codziennie wychodził i służył pomocą. Jak już zrobiliśmy mały skwer,
to raziła nas w oczy reszta podwórka. No i zaczęliśmy powoli dokupować rośliny i przez dwa miesiące powstało to podwórko. Niech to będą małe rzeczy, ale zmieniajmy powoli świat i nasze najbliższe otoczenie”.

Mieszkańcy stworzyli koncepcję zagospodarowania podwórka i w efekcie powstał ogródek podwórkowy, nowe nasadzenia wieloletnie, huśtawka i piaskownica oraz mural z tablicami do rysowania dla dzieci. Powstałe podczas warsztatów domki dla owadów i nietoperzy zostały zawieszone na elewacji budynku, a wystrój balkonów i okien w pobliskiej kamienicy nadał temu podwórku dodatkowego uroku. Mieszkańcy zintegrowali się i uczestniczą razem w wielu zajęciach – wspólnie grillują, oglądają kino plenerowe, majsterkują, a także razem sprzątają podwórko.

Kompleksowym wsparciem Oddziałów Rewitalizacyjnych zostali również wsparci mieszkańcy ul. Henryka Pobożnego oraz uczniowie, rodzice i nauczyciele ze Szkoły Podstawowej nr 2. Grupa postanowiła zgłosić się do Fundacji w celu pomocy przy zagospodarowaniu nieestetycznego trawnika przed szkołą oraz pomalowania brzydkiego muru w jej sąsiedztwie. Jest to jedyna szkoła w mieście, w której uczniowie mają możliwość nauki języka kaszubskiego, stąd pomysł by znalazł się tam słupski niedźwiadek szczęścia oraz mur przy szkole, pomalowane w kaszubskie wzory. 

Poniżej wybrane zdjęcia z przeprowadzonych inicjatyw:

Inicjatywy realizowane w ramach programu „Miasto bliskie”/ fot. UM w Słupsku

Kolejną organizacją podejmującą działania w ramach programu „Miasto Bliskie” było Stowarzyszenie Rozwoju Inspiracje, które na zlecenie miasta Słupska także wspierało mieszkańców w procesie rewitalizacji. Stowarzyszenie zrealizowało dwa zadania; „Jasna strona mocy” oraz „Miasto bez barier„. W ramach pierwszego zadania mieszkańcy obszaru objętego rewitalizacją mogli wskazywać miejsca, które wymagają doświetlenia, np. bramy, podwórka, a Stowarzyszenie w ramach realizacji zadania wykonywało instalacje elektryczne i oświetleniowe w miejscach, które nie tylko wymagają doświetlenia, ale znacznie poprawiają bezpieczeństwo w bezpośredniej okolicy.

„Miasto bez barier” to zadanie, w ramach którego realizowane były działania niwelujące drobne bariery architektoniczne w miejscach wskazanych przez mieszkańców, np. obniżenie krawężnika, montaż barierki, poręczy, itp.

Bariery architektoniczne w przestrzeni publicznej stanowiły ogromne utrudnienia w życiu codziennym osób mających problem z poruszaniem się. Często całkowicie uniemożliwiały samodzielne funkcjonowanie, dlatego likwidacja barier stanowiła jedno z podstawowych działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami.

Fundacja Indygo we współpracy z mieszkańcami realizowała również dwa dodatkowe zadania: „Wykonuję, segreguję, dbam” i „Jeżyki, Jerzyki„. W ramach pierwszego zadania na wybranych podwórkach wykonywano wiaty/osłony śmietnikowe w formie sąsiedzkich warsztatów. Wykonywane elementy były montowane przez uczestników, instruktora i okolicznych mieszkańców podczas sąsiedzkich spotkań. Równolegle dokonywano nasadzeń zieleni.

Podczas realizacji zadania „Jerzyki i jeżyki – aktywni ekologicznie” angażowano mieszkańców do wykonywania domków dla wolnobytujących zwierząt (m.in.: jerzyków oraz jeży), które następnie wspólnie montowano przy obiektach dostępnych publicznie, np. szkołach i przedszkolach, ośrodkach pomocy społecznej, podwórkach. 

Celem wspomnianych zadań było angażowanie mieszkańców obszaru rewitalizacji w realizację wspólnych działań, a także integrację i kształtowanie aktywnych postaw lokalnych społeczności. 

Poniżej wybrane zdjęcia z przeprowadzonych inicjatyw:

Inicjatywy realizowane w ramach programu „Miasto bliskie”/ fot. UM w Słupsku

 

Więcej informacji o rewitalizacji prowadzonej w Mieście Słupsk znajduje się w artykule „Pomorska rewitalizacja – Śródmieście, Podgrodzie oraz Stare Miasto w Słupsku” dostępnym TUTAJ.

Materiał opracowany we współpracy z Urzędem Miejskim w Słupsku